Particulier nablussen mág
27 mei 2021
Bij grote bedrijfsbranden mogen particuliere brandbestrijdingsorganisaties zoals een bedrijfsbrandweer of salvagespecialist voortaan de nabluswerkzaamheden op zich nemen. Voorwaarden daarbij zijn wel dat de brand onder controle is en het gevaar voor de omgeving is geweken. Dat is, kort weergeven, de uitspraak van de Raad van State in een langlopende rechtszaak van een recyclingbedrijf uit Stadskanaal tegen de provincie Groningen. De uitspraak werkt als een steun in de rug voor de veiligheidsregio's. Bij dit type branden staan ze nu sterker als ze de dikwijls tijdrovende nablus- en opruimfase willen overdragen aan het betrokken bedrijf. Het bedrijf moet dan zelf een deskundige inschakelen en de inzet bekostigen.
Elk brandweerkorps met recyclingbedrijven in het verzorgingsgebied kent ze wel: branden waarbij papier, schroot, bouwafval, biomassa en/of elektronica in het spel zijn, die door hun volume en weerbarstig verloop soms dagen of zelfs weken duren voordat de laatste restanten zijn gedoofd en afgevoerd. Met zo’n brand waren de korpsen van de Veiligheidsregio Groningen in november 2017 dagenlang in de weer bij een recyclingbedrijf in Stadskanaal. Met de brand was een ruim 20 m hoge berg gemengd afval gemoeid, variërend van bouwafval tot elektronica, houtresten en kunststoffen. De brand had grote milieu-impact, de rookontwikkeling bracht naburige bedrijven forse schade toe.
Het nablussen van de brand nam dagen in beslag. Brandweerpersoneel en -materieel werden langdurig aan de paraatheid onttrokken, veel brandweervrijwilligers moesten lang verstek laten gaan bij hun reguliere werkgever. De brandweer en de provincie Groningen als bevoegd gezag kregen het getroffen bedrijf niet zo ver om zelf een specialistisch bedrijf in te schakelen om de nablussing van de brandweer over te nemen. Daarom legden ze dat na vier dagen nablussen alsnog onder dwang op. De ondernemer was het er niet mee eens dat de nablus- en opruimfase zijn verantwoordelijkheid was en procedeerde door tot aan de Raad van State. Dit rechtscollege stelde met zijn uitspraak, eind vorig jaar, de provincie en de veiligheidsregio in het gelijk.
Tijdens de brand in Stadskanaal fungeerde Piet Tolsma als Hoofdofficier van Dienst. Hij vat het verloop van het overleg met het bedrijf samen en laat weten wat de brandweer van deze casus kan leren en welke consequenties de gerechtelijke uitspraak heeft voor de praktijk van industriële brandbestrijding. ‘De brand woedde bij een bedrijf dat al een lange juridische voorgeschiedenis kende. De eigenaar had een uiterst moeizame relatie met de overheid en dat kwam ook bij de bewuste brand in 2017 tot uiting. Al vanaf het begin van de brandbestrijding was ons beeld dat het uit elkaar halen van de smeulende afvalberg en het afblussen een operatie van dagen of zelfs weken zou worden. Met zo'n lange nafase moeten we de overheidsbrandweer niet belasten. Onze kerntaak is het redden van mens en dier en het wegnemen van gevaar voor de omgeving. Zodra de brand 'technisch' gezien onder controle is en het smeulende materiaal moet worden afgeblust en afgevoerd voor verwerking, houdt de wettelijke taak voor de veiligheidsregio op. Onze eenheden moeten zo snel mogelijk weer beschikbaar zijn voor andere incidentbestrijdingsklussen met hogere prioriteit. Er zijn voldoende gespecialiseerde bedrijven met kennis van zaken die zo'n klus heel goed kunnen uitvoeren. In het overleg met de bedrijfseigenaar kwamen we echter geen stap verder. Zijn verweer was dat hij geen brandweerman was en dat hij die nablusoperatie niet kon organiseren. Toen hebben wij dat maar voor hem gedaan en de rekening bij hem en zijn verzekeraar neergelegd.’
Volgens Tolsma zijn grote bedrijven doorgaans zeker bereid én in staat om de nafase van zo’n brand onder hun verantwoordelijkheid afdoende te organiseren. Hij kent eerdere, langdurige smeulbranden, waarbij in goede samenspraak met het bedrijf een plan van aanpak is gemaakt en het afblussen en opruimen door een commercieel bedrijf is overgenomen. ‘Belangrijk is dat je tijdig met de eigenaar in overleg gaat en samen een degelijk plan van aanpak maakt. Vervolgens moet de eigenaar voldoende gelegenheid hebben om samen met zijn verzekeraar de inzet van een commerciële brandweerdienst te regelen. Als die dienst aan de slag gaat, moet de overheidsbrandweer een goede overdracht uitvoeren en afspraken maken over hoe de klus wordt aangepakt en welke acties moeten worden ondernomen als de brand plotseling weer oplaait.’
Bij haar uitspraak stelt de Raad van State de voorwaarde dat de brandweer een redelijke termijn hanteert voor de overdracht van het nablussen aan het bedrijf. Tolsma: ‘Je kunt tegen zo'n ondernemer niet zeggen: 'over een half uurtje stoppen we ermee, regel het nu zelf maar.' Het organiseren van particuliere inzet kost tijd, houd daar al tijdens de acute fase rekening mee en betrek de eigenaar tijdig bij de besluitvorming. Een belangrijk advies is om daarmee wel te wachten tot de ergste emoties bij de eigenaar zijn ingedaald. Het is niet handig om hem al in de acute stress en schrik van het eerste uur aan te spreken op zijn verantwoordelijkheid. Dan heeft hij andere zorgen aan zijn hoofd.’
Vanwege de impact en lastige bestrijding verdient de beheersbaarheid van schroot- en afvalbranden veel aandacht, bijvoorbeeld als ’t gaat om de bestrijdingsstrategie en de rolverdeling tussen de overheidsbrandweer, het bedrijf en de specialisten die de nablusfase kunnen overnemen. Volgens Piet Tolsma is ’t een optie om al in de ‘koude fase’ in gesprek te gaan met recyclingbedrijven en bedrijven met vergelijkbare brandrisico’s zoals in cacaobranche of de logistiek. Dan kan proactief worden gekeken naar mogelijkheden voor brandbeheersing en een gezamenlijke strategie worden opgesteld voor als het onverhoopt mis gaat. En daarbij horen heldere afspraken over waar de verantwoordelijkheid van de veiligheidsregio ophoudt en waar die van het bedrijf begint.
